Vertigo, birbirinden bağımsız farklı sebeplerle oluşabilen, vücudun denge sisteminde (iç kulakta) yaşanan ve baş dönmesi, göz kararması (anlık karanlık görme hali), dengesizlik (dizziness) gibi değişik şekillerde ortaya çıkan bir patolojinin belirtisidir. Bir hastalık ismi olmayan vertigo, kulak kristallerinin oynaması olarak da bilinmektedir.
Vertigo hastalarda baş dönmesine neden olur ve hastalar dönmediği halde oda veya etrafındaki çevrenin daireler çizdiği hissine kapılmasına neden olur. Vertigo, baş dönmesi ve denge ile ilgili durumlar yetişkinlerde (kadınlarda erkeklere göre daha fazla) en sık görülen sağlık sorunları arasındadır.
Periferik ve Merkezi olmak üzere iki ana vertigo türü mevcuttur.
Bu, iç kulak ya da orta kulaktaki denge merkezini etkileyen bir sorun olduğunda ortaya çıkar.
Bu, genellikle beyinde bir sorun mevcut olduğunda ortaya çıkar. Felç, beyin tümörü, migren, travmatik beyin hasarı, enfeksiyon, multipl skleroz gibi hastalıklar neden olur.
Vertigo şu sebeplerle de ilintili olabilir:
Bu durum birçok nedenden dolayı ortaya çıkabilir, ancak en yaygın nedenleri arasında:
Tipik olarak başınızın pozisyonundaki değişiklikle tetikler ve baş dönmesi ve gözlerde istemsiz haraketler ile karakterize edilir. Bu kişiler genellikle otururken, uzanırken, ayağa kalkarken veya yatakta dönerken baş dönmesi yaşarlar.
İç kulakta aşırı basınç sebebiyle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bu hastalık iç kulakta sıvı birikmesine neden olarak beklenmedik ani vertigo atakları, kulak çınlaması, kulaklarda dolgunluk ve işitmede azalma gibi durumlara yol açar.
Hem denge hem de işitme ile ilgili iç kulak organları iltihaplanır veya enfekte olursa buna labirentit denir. Kulak labirenti, ses, pozisyon ve kafa hareketi gibi denge kontrolü ile ilgili bilgileri beyne ulaştıran vestibulokoklear siniri içermektedir. Genellikle baş ve kulak ağrısı, görme değişiklikleri, kulak çınlaması veya işitmede azalmaya neden olur.
Genellikle soğuk algınlığı, grip, nezle gibi üst viral kaynaklı solunum yolu enfeksiyonunu takip eden haftalarda ortaya çıkar. Vestibüler sinirin bu iltihabı vertigo ataklarını tetikleyebilir. Şiddetli baş dönmesi, kusma ve bulantı ile karakterize ve labirentite benzer, ancak işitme duyunuzu değiştirmez.
Mükerrer kulak enfeksiyonları sonucunda, kulak kanalı ve kulak zarının dış bölümünü kaplayan deri tabakasının orta kulağa ilerlemesi durumuna kolesteatom adı verilir ve baş dönmesi, vertigo ve işitme kaybına neden olabilir.
İç kulak sorunu olan kişilerde bulunan problemler genellikle çekilen normal filmlerde, tomografi yada MR’da gözükmez. Kulak burun boğaz uzmanınız Op.Dr. Alpaslan Bayyozgat tarafından detaylı fiziki muayene ve belirtilerinize yönelik bazı detaylı testler yapılır. Ayrıca teşhisinizi doğrulamak için;
Sizin için doğru olan vertigo tedavisi, vertigoyu tetikleyen çeşitli sebeplere bağlıdır. En yaygın vertigo tedavilerinden bazıları şunlardır:
Vertigonuzun tetikleyen nedeni tedavi etmek semptomları hafifletmeye katkı sağlayabilir. Mesela, vertigo bir enfeksiyon ile ilgili ise , kulak burun boğaz uzmanınız antibiyotik reçete edebilir . Bunun yanısıra steroidler iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir. Mide bulantısı veya taşıt tutması gibi diğer vertigo semptomlarını hafifletmek için de bazı ilaçlar kullanılabilir.
İyi huylu pozisyonel vertigonuz (BPPV) varsa, kbb uzmanınız kanalit yeniden konumlandırma manevraları yaptırarak, kalsiyum birikintilerini vücudunuz tarafından emilebilecekleri bir iç kulak odasına taşımaya yardımcı olur.
Vertigonun altında yatan sebep iç kulak sorununun sonucuysa, bu tedavi semptomlarınızı hafifletmeye yardımcı olabilir. Vestibüler rehabilitasyon, vertigo ataklarıyla başa çıkabilmeleri için diğer duyularınızı güçlendirmeye katkı sağlar.
Vertigonun altında yatan neden , beyin tümörü veya boyun yaralanması gibi ciddi bir problemden kaynaklanıyorsa, kulak burun boğaz uzmanınızın cerrahi bir müdahale yapması gerekebilir.
BPPV 'niz varsa, yapmış olduğunuz bazı hareketler iç kulak kanallarında bulunan, kalsiyum kristallerini kulak kanalınızdan çıkarabilir. İç kulağınızda küçük kalsiyum kristalleri (kulak kristalleri de olarak da bilinen gevşediği zaman meydana gelen baş dönmelerini çözmek ve rahatlatmak için bazı manevralar yapılabilir. Bu manevralar ile kulak kristalleri olması gereken yere getirilerek sorun giderilmeye çalışılır.
Vertigo genellikle kendi kendine geçer. Ancak tedavi gerektiren türleri mevcuttur.
Vertigo atakları her yaşta bireyde görülebilir ancak 65 yaş üstü kişilerde daha sık görülmektedir. Cinsiyet olarak ise kadınların vertigo yaşama ihtimali erkeklerden biraz daha fazladır. Bazı gebeler , hamileliğin bir yan etkisi olarak vertigo yaşayabilirler.
Ortalama olarak, hafif vakalarda birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer ancak ciddi vakalarda, saatler, günler, haftalar ve hatta aylarca sürebilir.
Birçok insan vertigoyu taşıt tutması veya yükseklik korkusu ile karıştırır. Vertigo semptomları ise hareket olmadığında bile dünyayı dönüyor, sallanıyor veya eğiliyormuş gibi hissetmenize neden olabilir. Ayağa kalktığınızda, yürüdüğünüzde, pozisyon değiştirdiğinizde veya başınızı hareket ettirdiğinizde düşecekmiş gibi hissedebilirsiniz.
Vertigonun kendisi ciddi sayılmaz. Ancak, vertigo diğer potansiyel olarak ciddi sağlık koşullarına bağlı olarak ortaya çıkabileceği için tekrarlayan veya uzun süreli vertigo atakları yaşarsanız, kulak burun boğaz uzmanınıza haber vermelisiniz.
Stresin kendisi doğrudan vertigoya neden olmaz, ancak iç kulak disfonksiyonuna katkısı sonucu bazı insanlarda vertigo ataklarına tetikleyebilir.
Vertigonun alternatif tıp çözümleri ile tedavi edilebileceğine dair yeterli kanıt yoktur. Bununla birlikte, bazı insanlar semptomlarını hafifletmek için zerdeçal ve zencefil kökü gibi bitkisel takviyeler alırlar. Ancak kulak burun boğaz uzmanınıza danışmadan bu takviyeleri diyetinize dahil etmeniz kesinlikle önerilmez.
Vertigo riskinizi azaltmak için yapabileceğiniz bazı tavsiyeler vardır. Bu tavsiyeler şunları içerir:
Mide bulantısı ve baş dönmesi hamilelik döneminde karşılaşılan olağan durumlardır. Hormonlarda yaşanan değişiklikler vücuttaki sıvının özelliklerini etkilediği ve kan damarlarının gevşemesine ve genişlemesine neden olduğu için vertigoyu tetikleyici rol oynuyor gibi görünmektedir . Hamilelikte yaşanan bu değişiklikler gelişmekte olan bebeğe giden kan akışını arttırırken, aynı zamanda damarlardaki kanın vücudun geri kalanına yavaş dönüşü sebep olur. Bunun sonucunda, anne adayının kan basıncını normalden daha aşağı çekerek beyne giden kan akışını azaltır ve geçici baş dönmesine neden olabilir. Hamile bireylerde, düşük kan şekeri de baş dönmesine neden olabilir. Hamilelik sırasında hormonal değişiklikler iç kulakta değişikliğe neden olarak, denge sorunlarına ve bulantı ve baş dönmesi semptomlarına yol açabilir. Tüm bunlara ek olarak hamilelik sırasında kilonuz ve duruşunuzdaki değişiklikler de denge sorunlarını ortaya çıkarabilir.
Vertigo rahatsızlığında özellikle baş dönmesi şikâyetini asgari seviyeye indirilebilmek için, baş dönmesi şikâyetini tetikleyen her türlü yeme içme faaliyetlerinden kaçınılmalıdır.
Vertigo hastasının uzak durması gereken, Vertigoyu tetikleyen yiyecekler ve içecekler;
Yukarıda belirttiğimiz yiyecek ve içecekler vertigo rahatsızlığında özellikle baş dönmesi şikâyetini arttırabilecek faktörler arasında yer almaktadır.
Tansiyon yüksekliği rahatsızlığı ile vertigo hastalığı arasında bir bağlantı olduğunu gösteren müspet hiçbir sonuç bulunmamıştır. Bu nedenle ikisi arasında hiçbir bağlantı yoktur.
Vertigo rahatsızlığı baş dönmesine sebep olduğu için tansiyon rahatsızlığı ile vertigo hastalığı arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Özellikle vertigo rahatsızlığı bulunan hastalar baş dönmesi yaşadığında tansiyonlarının yükseldiğini zannetmektedir
Kulak kristallerinin oynaması ile vertigo arasında bir bağlantı vardır. Vertigo, dengesizlik hissi ve baş dönmesi gibi belirtilerin ortaya çıktığı bir sağlık durumudur. Bu belirtilerin birçoğu, kulak içinde bulunan kristallerin hareket etmesi sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, kulak kristallerinin oynaması ile vertigo arasında bir ilişki vardır. Ancak vertigo, sadece kulak kristallerinin oynamasından kaynaklanmayabilir. Baş dönmesi ve dengesizlik gibi belirtilerin ortaya çıkmasının nedeni, birçok faktöre bağlı olabilir. Bu nedenle, vertigo belirtileri gösteren bir kişi için mutlaka bir doktora başvurması gerekir. Doktorunuz, vertigo nedenini belirleyerek size uygun bir tedavi önerecektir.
Psikolojik vertigo, düşük kendine güven, anksiyete gibi psikolojik nedenlerden kaynaklanan bir sağlık problemidir. Bu durumda, kişide baş dönmesi, dengesizlik gibi belirtiler ortaya çıkar. Ayrıca, kişide baş ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtiler de olabilir. Bu belirtiler genellikle stres, korku gibi durumlarda daha belirgin bir şekilde ortaya çıkar. Psikolojik vertigo belirtileri, kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak genel olarak, kişide aşağıdaki belirtiler görülebilir:
Psikolojik vertigo belirtileri, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, bu belirtileri gösteren bir kişi mutlaka bir doktora başvurmalıdır. Doktorunuz, vertigo nedenini belirleyerek size uygun bir tedavi önerecektir.
Periferik vertigo, kulakların içinde bulunan vestibüler sistemdeki bir rahatsızlık sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu rahatsızlıkta hasta, dünyanın sürekli döndüğünü, hareket etmekte zorlandığını ve denge kaybı hissettiğini belirtir. Periferik vertigo sebepleri arasında en yaygın olanlar şunlardır:
Bu sebeplerin yanı sıra, periferik vertigo, kulak enfeksiyonları, kulak zarı delinmesi, kulak kiri veya tümörler gibi diğer nedenlerden de kaynaklanabilir. Eğer periferik vertigo belirtilerini yaşıyorsanız, bir doktora başvurmanız önerilir. Doktorunuz, sizin için en uygun tedavi yöntemini belirleyecektir.
Vertigo, genetik bir durum değildir. Ancak, bazı durumlarda, bu durumun neden olduğu hastalıkların genetik bir yatkınlığı olabilir. Örneğin, Meniere hastalığı, bir kişinin ailesinde görülmesi durumunda, bu kişinin de Meniere hastalığına yakalanma olasılığı artabilir. Ancak, genel olarak bakıldığında, vertigo genetik bir durum değildir.